Trên toàn thế giới, lượng tiêu thụ dầu cọ ngày càng tăng. Tuy nhiên, nó là một thực phẩm gây tranh cãi. Một mặt, nó cung cấp một số lợi ích sức khỏe. Mặt khác, nó có thể gây rủi ro cho sức khỏe tim mạch. Cũng có những lo ngại về môi trường liên quan đến sự gia tăng ổn định trong sản xuất của nó.
Dầu cọ là gì?
Dầu cọ đến từ thịt của trái của cây cọ. Dầu cọ chưa tinh chế đôi khi được gọi là dầu cọ đỏ vì màu đỏ cam của nó.
Nguồn dầu cọ chính là cây Elaeis guineensis, có nguồn gốc từ Tây và Tây Nam Phi. Việc sử dụng nó trong khu vực này có từ hơn 5.000 năm. Một cây cọ dầu tương tự được gọi là Elaeis oleifera được tìm thấy ở Nam Mỹ, nhưng nó hiếm khi được trồng đại trà. Tuy nhiên, một sự lai tạo của hai loại câyđôi khi được sử dụng trong sản xuất dầu cọ.
Trong những năm gần đây, tăng trưởng cọ dầu đã mở rộng sang Đông Nam Á, bao gồm cả Malaysia và Indonesia. Hai quốc gia này hiện đang sản xuất hơn 80% nguồn cung dầu cọ của thế giới. Dầu cọ là một trong những loại dầu rẻ nhất và phổ biến nhất trên toàn thế giới, chiếm một phần ba sản lượng dầu thực vật toàn cầu.
Giống như dầu dừa, dầu cọ bán rắn ở nhiệt độ phòng. Tuy nhiên, điểm nóng chảy của nó là 35°C, cao hơn đáng kể so với 24°C đối với dầu dừa. Điều này là do các thành phần axit béo khác nhau của hai loại dầu.
Điều quan trọng cần lưu ý là không nên nhầm lẫn dầu cọ với dầu hạt cọ (palm kernel oil). Dù cả hai đều có nguồn gốc từ cùng một loại cây nhưng dầu hạt cọ được chiết xuất từ hạt của quả. Nó sẽ có các lợi ích sức khỏe khác nhau.
Nó được sử dụng như thế nào?
Dầu cọ được sử dụng để nấu ăn và cũng được thêm vào nhiều loại thực phẩm ăn liền. Một số người mô tả hương vị của nó tương tự như cà rốt hoặc bí ngô. Dầu này là một thành phần chính trong các món ăn nhiệt đới và Tây Phi, và nó đặc biệt phù hợp với các món cà ri và các món ăn cay khác.
Nó thường được sử dụng để xào hoặc chiên vì nó có điểm khói cao 232°C và vẫn ổn định dưới nhiệt độ cao.
Dầu cọ đôi khi được thêm vào bơ đậu phộng và các loại bơ hạt khác như một chất ổn định để ngăn dầu bị tách ra và nổi lên phía trên lọ bơ. Ngoài được thêm vào các lọ bơ hạt, dầu cọ có thể được tìm thấy trong một số loại thực phẩm khác như:
- Ngũ cốc
- Bánh nướng như bánh mì, bánh quy và bánh nướng xốp
- Thanh protein và thanh ăn kiêng
- Sô cô la
- Kem cà phê
- Bơ thực vật
Vào những năm 1980, dầu cọ đã được thay thế bằng chất béo chuyển hóa trong nhiều sản phẩm do lo ngại rằng việc tiêu thụ dầu nhiệt đới có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe tim mạch. Tuy nhiên, sau khi các nghiên cứu tiết lộ những rủi ro về sức khỏe của chất béo chuyển hóa, các nhà sản xuất thực phẩm đã tiếp tục sử dụng dầu cọ.
Dầu này cũng được tìm thấy trong nhiều sản phẩm không phải là thực phẩm, như kem đánh răng, xà phòng và mỹ phẩm. Ngoài ra, nó có thể được sử dụng để sản xuất nhiên liệu diesel sinh học, đóng vai trò là nguồn năng lượng thay thế.
Thành phần dinh dưỡng
Dưới đây là thành phần dinh dưỡng của một muỗng canh 14 gram dầu cọ:
- Lượng calo: 114
- Chất béo: 14 gram
- Chất béo bão hòa: 7 gram
- Chất béo không bão hòa đơn: 5 gram
- Chất béo không bão hòa đa: 1,5 gram
- Vitamin E: 11% RDI
Tất cả lượng calo của dầu cọ đều đến từ chất béo. Sự phân hủy axit béo của nó là 50% axit béo bão hòa, 40% axit béo không bão hòa đơn và 10% axit béo không bão hòa đa. Loại chất béo bão hòa chính có trong dầu cọ là axit palmitic, đóng góp 44% lượng calo của nó. Nó cũng chứa một lượng lớn axit oleic và một lượng nhỏ axit linoleic và axit stearic.
Các sắc tố màu đỏ cam của dầu cọ đỏ bắt nguồn từ các chất chống oxy hóa được gọi là carotenoids, bao gồm beta-carotene, mà cơ thể bạn có thể chuyển đổi thành vitamin A.
Trong dầu cọ được chưng cất, phần chất lỏng được loại bỏ bằng quá trình kết tinh và lọc. Phần rắn còn lại có lượng chất béo bão hoà cao hơn và có nhiệt độ nóng chảy cao hơn.
Có thể mang lại lợi ích sức khỏe
Dầu cọ có liên quan đến một số lợi ích sức khỏe, bao gồm bảo vệ chức năng não, giảm các yếu tố nguy cơ bệnh tim và cải thiện tình trạng vitamin A.
Sức khỏe não
Dầu cọ là một nguồn tocotrienols tuyệt vời, một dạng vitamin E với đặc tính chống oxy hóa mạnh có thể hỗ trợ sức khỏe não bộ.
Các nghiên cứu trên động vật và người cho thấy các tocotrienol trong dầu cọ có thể giúp bảo vệ các chất béo không bão hòa đa trong não, làm chậm tiến triển sa sút trí tuệ, giảm nguy cơ đột quỵ và ngăn ngừa sự phát triển của các tổn thương não.
Trong một nghiên cứu kéo dài hai năm với 121 người bị tổn thương não, nhóm sử dụng tocotrienols có nguồn gốc từ dầu cọ hai lần một ngày vẫn ổn định, trong khi nhóm nhận được giả thì không được như vậy.
Sức khỏe tim mạch
Dầu cọ đã được ghi nhận là có thể giúp bảo vệ chống lại bệnh tim.
Mặc dù một số kết quả nghiên cứu vẫn còn ý kiến trái chiều, loại dầu này thường có lợi đối với các yếu tố nguy cơ mắc bệnh tim, bao gồm giảm cholesterol LDL "xấu" và tăng cholesterol HDL "tốt".
Một phân tích lớn của 51 nghiên cứu cho thấy mức cholesterol toàn phần và LDL thấp hơn ở những người theo chế độ ăn giàu dầu cọ so với những người ăn chế độ ăn nhiều chất béo chuyển hóa hoặc axit myristic và lauric.
Một nghiên cứu kéo dài ba tháng gần đây đã xem xét tác dụng giảm cholesterol của dầu cọ làm từ cây lai giữa cây Elaeis guineensis và cây Elaeis oleifera. Trong nghiên cứu này, người ta tiêu thụ 25 ml dầu ô liu hoặc dầu cọ lai hàng ngày. Dựa trên mức giảm 15% cholesterol LDL ở cả hai nhóm, các nhà nghiên cứu cho rằng dầu cọ này có thể được gọi là "dầu ôliu của vùng nhiệt đới".
Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là chỉ riêng việc tăng hoặc giảm nồng độ cholesterol LDL không thể dự đoán nguy cơ mắc bệnh tim. Có nhiều yếu tố khác liên quan.
Mặc dù vậy, một nghiên cứu có kiểm soát vào năm 1995 cho thấy rằng dầu cọ có thể giúp làm chậm quá trình phát triển bệnh ở những người mắc bệnh tim. Trong nghiên cứu kéo dài 18 tháng này, 7trong số 25 người được điều trị bằng dầu cho thấy sự cải thiện và 16 vẫn ổn định. Ngược lại, 10 trong số 25 người trong nhóm giả dược đã trải qua quá trình phát triển bệnh và không có trường hợp nào cho thấy sự cải thiện.
Cải thiện vitamin A
Dầu cọ có thể giúp cải thiện tình trạng vitamin A ở những người thiếu hoặc có nguy cơ thiếu hụt.
Các nghiên cứu ở phụ nữ mang thai ở các nước đang phát triển đã chỉ ra rằng tiêu thụ dầu cọ đỏ làm tăng nồng độ vitamin A trong máu, cũng như ở trẻ bú mẹ.
Một nghiên cứu cho thấy những người mắc bệnh xơ nang, những người gặp khó khăn trong việc hấp thụ các vitamin tan trong chất béo, đã tăng nồng độ vitamin A trong máu sau khi uống hai đến ba muỗng dầu cọ đỏ mỗi ngày trong 8 tuần.
Dầu cọ đỏ cũng đã được chứng minh là giúp tăng mức vitamin A ở người lớn và trẻ nhỏ. Trên thực tế, một nghiên cứu từ Ấn Độ đã báo cáo rằng trẻ em ở độ tuổi mẫu giáo uống 5 ml dầu cọ mỗi ngày có mức tăng vitamin A cao hơn so với trẻ được uống thuốc bổ sung vitamin A.
Rủi ro sức khỏe tiềm ẩn
Mặc dù hầu hết các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng dầu cọ có tác dụng bảo vệ sức khỏe của tim, nhưng những nghiên cứu khác lại cho kết quả ngược lại.
Một nghiên cứu được thực hiện ở những phụ nữ có cholesterol cao. Nó cho thấy mức độ LDL nhỏ, đậm đặc (sdLDL) - loại cholesterol liên quan đến bệnh tim - tăng với dầu cọ nhưng giảm với các loại dầu khác. Tuy nhiên, sự kết hợp giữa dầu cọ và dầu cám gạo làm giảm mức độ sdLDL.
Một nghiên cứu khác cho thấy sdLDL không thay đổi trong nhóm tiêu thụ dầu cọ, trong khi các hạt LDL lớn tăng lên. Các hạt LDL lớn được coi là ít có khả năng gây ra các cơn đau tim hơn các hạt LDL nhỏ, đậm đặc.
Các nghiên cứu khác đã báo cáo sự gia tăng nồng độ cholesterol LDL để đáp ứng với việc tiêu thụ dầu cọ. Tuy nhiên, trong các nghiên cứu này, kích thước hạt LDL không được đo.
Điều quan trọng cần lưu ý rằng đây chỉ là những yếu tố nguy cơ tiềm ẩn và không phải là bằng chứng cho thấy dầu cọ thực sự có thể gây ra bệnh tim.
Tuy nhiên, một nghiên cứu trên động vật cho thấy rằng việc tiêu thụ dầu được hâm nóng nhiều lần có thể gây ra các mảng bám trong động mạch do giảm hoạt động chống oxy hóa của dầu. Khi chuột ăn thức ăn có chứa dầu cọ đã được hâm nóng 10 lần, chúng phát triển các mảng động mạch lớn và các dấu hiệu khác của bệnh tim trong suốt sáu tháng.
Tranh cãi về dầu cọ
Có một số vấn đề đạo đức liên quan đến tác động của sản xuất dầu cọ đối với môi trường, động vật hoang dã và cộng đồng.
Trong những thập kỷ qua, nhu cầu ngày càng tăng đã dẫn đến sự mở rộng chưa từng có của sản xuất dầu cọ ở Malaysia, Indonesia và Thái Lan. Những quốc gia này có khí hậu nhiệt đới ẩm, rất phù hợp để trồng cây cọ dầu. Tuy nhiên, để phù hợp với các đồn điền cọ dầu, rừng nhiệt đới và vùng đất than bùn đang bị con người phá hủy.
Một phân tích gần đây cho thấy 45% đất đai ở Đông Nam Á hiện đang được sử dụng để sản xuất dầu cọ đã từng là rừng vào năm 1990, bao gồm hơn một nửa số đồn điền dầu cọ ở Indonesia và Malaysia. Phá rừng được dự đoán sẽ có tác động tàn phá đối với sự nóng lên toàn cầu, vì các khu rừng đóng một vai trò quan trọng trong việc giảm khí nhà kính bằng cách hấp thụ carbon từ khí quyển.
Ngoài ra, việc phá hủy cảnh quan bản địa gây ra những thay đổi trong hệ sinh thái đe dọa sức khỏe và sự đa dạng của động vật hoang dã. Đặc biệt tác động đến các loài có nguy cơ tuyệt chủng như đười ươi do chủng do mất môi trường sống.
Cũng đã có báo cáo về vi phạm nhân quyền của các tập đoàn dầu cọ, như dọn sạch đất nông nghiệp và rừng mà không được phép, trả lương thấp, cung cấp điều kiện làm việc không an toàn và làm giảm đáng kể chất lượng cuộc sống.
May mắn thay, các chuyên gia nói rằng có nhiều phương pháp đạo đức và bền vững hơn. Chẳng hạn, một phân tích năm 2015 cho thấy việc hạn chế mở rộng các đồn điền dầu cọ mới sang các khu vực không có rừng và chỉ trồng ở những khu vực có trữ lượng carbon thấp có thể giảm tới 60% lượng khí thải nhà kính.
Hội thảo bàn tròn về dầu cọ bền vững (RSPO) là một tổ chức cam kết làm cho sản xuất dầu trở nên thân thiện với môi trường, nhạy cảm về văn hóa và bền vững nhất có thể. Họ chỉ trao chứng nhận RSPO cho các nhà sản xuất tuân thủ các tiêu chuẩn của họ bằng cách tuân theo các nguyên tắc nhất định, bao gồm:
- Không phát quang rừng hoặc khu vực có các loài có nguy cơ tuyệt chủng sinh sống, hệ sinh thái mỏng manh hoặc các khu vực quan trọng để đáp ứng nhu cầu cơ bản hoặc truyền thống của cộng đồng.
- Giảm thiểu việc sử dụng thuốc trừ sâu và hỏa hoạn.
- Đối xử công bằng với người lao động, theo tiêu chuẩn quyền lao động của địa phương và quốc tế.
- Thông báo và tham khảo ý kiến với người dân địa phương trước khi phát triển các đồn điền dầu cọ mới trên đất của họ.
Kết luận
Dầu cọ là một trong những loại dầu được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới. Tuy nhiên, ảnh hưởng của việc sản xuất dầu cọ đến môi trường, sức khỏe của động vật hoang dã và cuộc sống của người dân bản địa có liên quan sâu sắc. Nếu bạn muốn sử dụng dầu cọ, hãy mua các nhãn hiệu có chứng nhận RSPO.
Ngoài ra, vì bạn có thể nhận được lợi ích sức khỏe tương tự từ các loại dầu và thực phẩm khác, tốt nhất nên sử dụng các nguồn chất béo khác cho hầu hết các nhu cầu hàng ngày của bạn.
Nguồn: healthline
