Chế độ ăn kiêng Ayurveda là một mô hình ăn uống mà đã tồn tại hàng ngàn năm qua. Nó dựa trên các nguyên tắc của y học Ayurveda và tập trung vào việc cân bằng các loại năng lượng khác nhau trong cơ thể bạn, được cho là để cải thiện sức khỏe. Không giống như nhiều chế độ ăn khác, chế độ ăn Ayurveda đưa ra những loại thực phẩm nên ăn và tránh dựa trên phân loại cơ thể của bạn. Nó cũng rất phổ biến vì nó không chỉ giúp tăng cường sức khỏe cho cơ thể mà còn cho tâm trí của bạn.

Chế độ ăn Ayurvedic là gì?

Ayurveda là một dạng thuốc toàn diện tập trung vào việc thúc đẩy sự cân bằng giữa cơ thể và tâm trí của bạn.

Theo Ayurveda, năm yếu tố tạo nên vũ trụ - vayu (không khí), jala (nước), akash (không gian), teja (lửa) và prithvi (đất). Những yếu tố này được cho là tạo thành ba doshas khác nhau, được định nghĩa là các loại năng lượng lưu thông trong cơ thể bạn. Mỗi dosha chịu trách nhiệm cho các chức năng sinh lý cụ thể.

Ví dụ, pitta dosha kiểm soát đói, khát và nhiệt độ cơ thể. Trong khi đó, vata dosha duy trì sự cân bằng và chuyển động của chất điện phân, trong khi kapha dosha thúc đẩy chức năng khớp.

Chế độ ăn kiêng Ayurveda là một phần của Ayurveda và đã được thực hiện trong hàng ngàn năm. Nó dựa trên việc xác định dosha chiếm ưu thế của bạn và ăn các loại thực phẩm cụ thể để thúc đẩy sự cân bằng giữa cả ba doshas.

Chế độ ăn Ayurveda là ăn như thế nào?

Chế độ ăn Ayurveda là một loại kế hoạch ăn uống đưa ra các hướng dẫn về thời điểm, cách thức và những gì bạn nên ăn dựa trên dosha hoặc loại cơ thể của bạn.

Dưới đây là một số đặc điểm chính cho mỗi dosha để giúp bạn xác định loại nào phù hợp với bạn nhất:

  • Pitta (lửa + nước). Thông minh, chăm chỉ, và quyết đoán. Dosha này thường có cấu trúc thể chất trung bình, nóng tính và có thể bị các chứng bệnh như khó tiêu, bệnh tim hoặc huyết áp cao.
  • Vata (không khí + không gian). Sáng tạo, tràn đầy năng lượng và sức sống. Những người có dosha này thường gầy và có thể hay vật lộn với các vấn đề tiêu hóa, mệt mỏi hoặc lo lắng khi mất cân bằng.
  • Kapha (đất + nước). Tự nhiên bình tĩnh, có căn cứ, và trung thành. Những người có kapha dosha thường có khung người chắc chắn hơn và có thể có vấn đề với tăng cân, hen suyễn, trầm cảm hoặc tiểu đường.

Theo chế độ ăn kiêng này, dosha của bạn xác định loại thực phẩm nào bạn nên ăn để thúc đẩy sự cân bằng bên trong. Ví dụ, pitta dosha tập trung vào các thực phẩm làm mát, cung cấp năng lượng và hạn chế các loại gia vị và hạt. Trong khi đó, vata dosha ưa thích các loại thực phẩm ấm, ẩm và sống dưới đất; hạn chế trái cây khô, thảo mộc đắng và rau sống. Cuối cùng, kapha dosha hạn chế các loại thực phẩm nặng như các loại hạt và dầu có lợi cho trái cây, rau và các loại đậu.

Thịt đỏ, chất làm ngọt nhân tạo và các thành phần chế biến được giới hạn cho cả ba doshas. Thay vào đó, chế độ ăn Ayurveda khuyến khích ăn thực phẩm toàn phần lành mạnh.

Những lợi ích

Dưới đây là một vài lợi ích tiềm năng của chế độ ăn Ayurveda.

Khuyến khích ăn thực phẩm toàn phần

Mặc dù chế độ ăn kiêng Ayurveda có hướng dẫn cụ thể cho từng dosha, nhưng chế độ ăn nói chung khuyến khích ăn thực phẩm toàn phần như trái cây, rau, ngũ cốc và các loại đậu. Điều này có thể có lợi cho sức khỏe của bạn rất nhiều, vì những thực phẩm này rất giàu chất dinh dưỡng thiết yếu.

Chế độ ăn uống cũng giảm thiểu thực phẩm chế biến, thường thiếu chất xơ và các vitamin và khoáng chất quan trọng. Các nghiên cứu cho thấy rằng ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn có thể liên quan đến nguy cơ mắc bệnh tim, ung thư và thậm chí tử vong cao hơn. Do đó, chế độ ăn kiêng Ayurveda có thể giúp bảo vệ chống lại bệnh mãn tính và tăng cường sức khỏe tốt hơn. Tuy nhiên, cần nhiều nghiên cứu hơn.

Có thể thúc đẩy giảm cân

Chế độ ăn kiêng Ayurveda nhấn mạnh thực phẩm toàn phần giàu chất dinh dưỡng từ đó nó có thể thúc đẩy giảm cân. Mặc dù nghiên cứu còn hạn chế về chế độ ăn kiêng Ayurvedic và giảm cân, một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng nó có thể có hiệu quả trong vấn đề này.

Ví dụ, một nghiên cứu ở 200 người mắc bệnh pitta hoặc kapha doshas cho thấy rằng theo chế độ ăn Ayurveda trong ba tháng đã giúp giảm cân đáng kể. Những người này được cho thường nặng cân hơn những người có vata doshas. Một nghiên cứu nhỏ khác cho thấy sau chương trình điều chỉnh lối sống dựa trên Ayurveda, bao gồm thay đổi chế độ ăn uống và các lớp yoga, giúp giảm trung bình 6 kg trong 9 tháng.

Các nghiên cứu lớn, chất lượng cao là cần thiết để đánh giá hiệu quả của chế độ ăn kiêng Ayurvedic để giảm cân.

Thúc đẩy chánh niệm

Ngoài những thực phẩm bạn ăn, chánh niệm là một phần quan trọng khác của chế độ ăn kiêng Ayurveda.

Chánh niệm là một thực hành liên quan đến việc chú ý đến cảm giác của bạn trong hiện tại. Đặc biệt, ăn uống chánh niệm nhấn mạnh đến việc giảm thiểu phiền nhiễu trong bữa ăn để tập trung vào hương vị, kết cấu và mùi thức ăn của bạn.

Theo một nghiên cứu nhỏ ở 10 người, thực hành ăn uống chánh niệm giúp giảm trọng lượng cơ thể, trầm cảm, căng thẳng và ăn nhạt. Ăn uống chánh niệm cũng có thể tăng cường khả năng tự kiểm soát và thúc đẩy mối quan hệ lành mạnh với thực phẩm.

Nhược điểm

Mặc dù có một số lợi ích liên quan đến chế độ ăn kiêng Ayurveda, nhưng có những hạn chế cần xem xét. Dưới đây là một vài nhược điểm của chế độ ăn Ayurveda.

Có thể gây nhầm lẫn

Một trong những vấn đề chính với chế độ ăn kiêng Ayurveda là nó có thể gây nhầm lẫn và khó theo dõi.

Không chỉ có danh sách thực phẩm cụ thể cho mỗi dosha mà còn có nhiều quy tắc bổ sung cần tuân theo. Ví dụ, các khuyến nghị về loại thực phẩm bạn nên ăn và tránh thay đổi trong suốt cả năm dựa trên mùa. Cũng có những gợi ý về thời điểm, tần suất và số lượng bạn nên ăn, có thể là một thách thức - đặc biệt đối với những người mới bắt đầu ăn kiêng.

Có thể cảm thấy quá hạn chế

Trong chế độ ăn kiêng Ayurveda, có nhiều danh sách thực phẩm mà bạn nên ăn hoặc tránh tùy thuộc vào dosha của bạn. Điều này có nghĩa là cắt bỏ thực phẩm lành mạnh toàn bộ nhóm thực phẩm được cho là làm nặng thêm doshas cụ thể.

Các thành phần khác như thịt đỏ hoặc thực phẩm chế biến cũng bị loại bỏ, điều này có thể yêu cầu bạn thực hiện các sửa đổi đáng kể cho chế độ ăn uống hiện tại của bạn, có thể cảm thấy quá hạn chế và kém linh hoạt hơn so với các kế hoạch bữa ăn khác và có thể gây khó khăn cho việc gắn bó lâu dài với chế độ ăn này.

Thường chủ quan

Một vấn đề khác với chế độ ăn kiêng Ayurveda là nó chủ quan.

Chế độ ăn uống tập trung vào việc xác định dosha chiếm ưu thế của bạn, dựa trên một tập hợp các đặc điểm thể chất và tinh thần. Mặc dù có rất nhiều hướng dẫn và các trắc nghiệm trực tuyến có sẵn để giúp giảm bớt quá trình, nhưng tìm ra dosha của bạn không thể nào là hoàn hảo. Vì các khuyến nghị cho chế độ ăn uống được điều chỉnh theo từng dosha, việc chọn dosha không chính xác có thể ảnh hưởng tiêu cực đến kết quả của bạn.

Hơn nữa, hiện tại không có bằng chứng nào ủng hộ khái niệm doshas hoặc tuyên bố rằng đặc điểm tính cách của bạn quyết định loại thực phẩm nào bạn nên ăn và tránh. Do đó, hiện không rõ lợi ích của chế độ ăn kiêng như thế nào, ngay cả khi bạn xác định chính xác dosha của mình.

Thực phẩm nên ăn

Ở Ayurveda, thực phẩm được phân loại dựa trên phẩm chất thể chất của chúng và cách chúng được cho là ảnh hưởng đến cơ thể của bạn. Điều này giúp xác định thành phần nào hoạt động tốt nhất cho các doshas khác nhau. Dưới đây là một số thực phẩm bạn nên ăn dựa trên dosha cụ thể của bạn.

Pitta

  • Protein: thịt gia cầm với lượng nhỏ, lòng trắng trứng, đậu phụ
  • Sữa: sữa, ghee, bơ
  • Trái cây: trái cây ngọt, chín hoàn toàn như cam, lê, dứa, chuối, dưa và xoài
  • Rau: rau ngọt và đắng, bao gồm bắp cải, súp lơ, cần tây, dưa chuột, bí xanh, rau xanh, khoai lang, cà rốt, bí, và Brussels
  • Các loại đậu: đậu gà, đậu lăng, đậu xanh, đậu lima, đậu đen, đậu tây đỏ
  • Các loại ngũ cốc: lúa mạch, yến mạch, gạo basmati, lúa mì
  • Quả hạch và hạt: một lượng nhỏ hạt bí ngô, hạt lanh, hạt hướng dương, dừa
  • Các loại thảo mộc và gia vị: một lượng nhỏ hạt tiêu đen, thì là, quế, ngò, nghệ

Vata

  • Protein: một lượng nhỏ thịt gia cầm, hải sản, đậu phụ
  • Sữa: sữa, bơ, sữa chua, phô mai, ghee
  • Trái cây: trái cây nặng, ngọt và chín hoàn toàn chẳng hạn như chuối, quả việt quất, dâu tây, bưởi, xoài, đào, và mận
  • Rau: rau nấu chín, bao gồm củ cải, khoai lang, hành tây, củ cải, củ cải, cà rốt
  • Các loại đậu: đậu gà, đậu lăng, đậu xanh
  • Ngũ cốc: yến mạch nấu chín, cơm chín
  • Quả hạch và hạt: hạnh nhân, quả óc chó, quả hồ trăn, hạt chia, hạt lanh và hạt hướng dương
  • Các loại thảo mộc và gia vị: thảo quả, gừng, thì là, húng quế, đinh hương, oregano, húng tây, hạt tiêu đen

Kapha

  • Protein: thịt gia cầm với số lượng nhỏ, hải sản, lòng trắng trứng
  • Sữa: sữa tách kem, sữa dê, sữa đậu nành
  • Trái cây: táo, quả việt quất, lê, lựu, anh đào và trái cây khô như nho khô, quả sung và mận khô
  • Rau: măng tây, rau xanh, hành tây, khoai tây, nấm, củ cải, đậu bắp
  • Các loại đậu: đậu đen, đậu xanh, đậu lăng và đậu hải quân
  • Các loại ngũ cốc: yến mạch, lúa mạch đen, kiều mạch, lúa mạch, ngô, kê
  • Các loại hạt và hạt: một lượng nhỏ hạt bí đỏ, hạt hướng dương, hạt lanh
  • Các loại thảo mộc và gia vị: thì là, hạt tiêu đen, nghệ, gừng, quế, húng quế, oregano và húng tây

Các thực phẩm cần tránh

Dưới đây là một số thực phẩm bạn nên hạn chế hoặc tránh dựa trên dosha của bạn.

Pitta

  • Protein: thịt đỏ, hải sản, lòng đỏ trứng
  • Sữa: kem chua, phô mai, bơ sữa
  • Trái cây: trái cây chua hoặc chưa chín, chẳng hạn như nho, mơ, đu đủ, bưởi và anh đào chua
  • Rau: ớt, củ cải đường, cà chua, hành tây, cà tím
  • Các loại ngũ cốc: gạo lức, kê, ngô, lúa mạch đen
  • Các loại hạt: hạnh nhân, hạt điều, đậu phộng, hạt thông, quả hồ trăn, quả óc chó, hạt vừng
  • Các loại thảo mộc và gia vị: bất kỳ loại gia vị nào không có trong danh sách trên

Vata

  • Protein: thịt đỏ
  • Trái cây: quả khô, chưa chín hoặc trái cây nhẹ, chẳng hạn như nho khô, quả nam việt quất, quả lựu và lê
  • Rau: bất kỳ loại rau sống, cũng như bông cải xanh nấu chín, bắp cải, súp lơ, nấm, khoai tây, và cà chua
  • Các loại đậu: đậu, chẳng hạn như đậu đen, đậu tây đỏ và đậu hải quân
  • Các loại ngũ cốc: kiều mạch, lúa mạch, lúa mạch đen, lúa mì, ngô, quinoa, kê
  • Các loại thảo mộc và gia vị: thảo mộc đắng hoặc chát như rau mùi tây, húng tây và hạt rau mùi

Kapha

  • Protein: thịt đỏ, tôm, lòng đỏ trứng
  • Trái cây: chuối, dừa, xoài, quả sung tươi
  • Rau: khoai lang, cà chua, bí xanh, dưa chuột
  • Các loại đậu: đậu nành, đậu tây đỏ, miso
  • Các loại ngũ cốc: gạo, lúa mì, ngũ cốc nấu chín
  • Các loại hạt: hạt điều, quả hồ đào, hạt thông, hạt Brazil, hạt vừng, quả óc chó

Kết luận

Chế độ ăn Ayurveda là một kế hoạch bữa ăn dựa trên các nguyên tắc của y học Ayurveda, một hình thức của y học cổ truyền có từ hàng ngàn năm trước.

Chế độ ăn kiêng liên quan đến việc ăn hoặc hạn chế một số loại thực phẩm dựa trên dosha, hoặc loại cơ thể của bạn, được tuyên bố là giúp giảm cân và hỗ trợ chánh niệm. Tuy nhiên, nó có thể gây nhầm lẫn và hạn chế, và nó dựa trên những giả định chủ quan về tính cách và thể trạng của bạn. Thêm vào đó, lý thuyết của nó không được hỗ trợ bởi bằng chứng khoa học.

Nguồn: healthline